برنامه زنان پیشگام علم، نوآوری و فناوری

دیده‌بان جهانی کارآفرینی (GEM) سه دسته توسعه اقتصادی (اقتصاد عامل‌محور، بهره‌وری‌محور و نوآورمحور) معرفی کرده است. طبق این منبع، ترکیه به عنوان یک کشور با اقتصاد بهره‌محور طبقه‌بندی می‌شود که دارای فرآیندهای تولیدی کارآمد و کیفیت بالای محصول است؛ اما هنوز بخش‌های دانش‌بنیان این کشور به طور مؤثر توسعه نیافته است. به دنبال افزایش رقابت ملی و ترویج بخش‌های دانش‌محور، چندین طرح در ترکیه به ویژه از دهه ۱۹۹۰ اجرا شده ‌است که می‌توان به برنامه ایجاد مراکز توسعه فناوری (TEKMER) اشاره کرد. این طرح با سرمایه‌گذاری سازمان توسعه صنایع کوچک و متوسط ایجاد شده که هدف آن تسهیل همکاری و ایجاد فضاهای کار اشتراکی است. این کشور برای رونق اقتصاد خود به توانمندسازی زنان نیز توجه داشته است. این هدف در قالب ارائه برنامه‌های کارآفرینی تحقق می‌یابد. طبق به‌روزترین فهرست کشورهای پیش‌رو در زمینه کارآفرینی زنان، ترکیه در جایگاه ۵۴ ام بین ۵۸ کشور قرار گرفته است. در ادامه به طرح‌ها و برنامه‌هایی که در زمینه کارآفرینی زنان هستند، می‌پردازیم.

برنامه حمایت مالی و مشاوره زنان در کسب‌وکار (Finance and Advice for Women in Business Programme)

گرچه مطالعات مربوط به کارآفرینی زنان در ترکیه هنوز در مراحل ابتدایی خود قرار دارد؛ اما جهت تحقق این هدف، بانک توسعه و بازسازی اروپا (EBRD)، اتحادیه اروپا و جمهوری ترکیه برنامه‌ای با عنوان «حمایت مالی و مشاوره زنان در کسب‌وکار» تدوین کرده‌اند. این برنامه در سال ۲۰۱۴ آغاز شد تا نقش کارآفرینان زن در اقتصاد ترکیه را از طریق تأمین مالی و اعتبار بانک‌های محلی، آموزش، مشاوره و فرصت‌های شبکه‌سازی افزایش دهد. بالای ۶۵۰۰ زن کارآفرین از خدمات این برنامه بهره‌مند شده‌اند. به طور مشخص در این برنامه، هر بخش بودجه‌ای را اختصاص می‌دهد. برای مثال، بانک توسعه و بازسازی اروپا مبلغ ۳۰۰ میلیون یورو جهت تأمین مالی مشاغل زنان اداری در اختیار می‌گذارد. همچنین اتحادیه اروپا، وزارت کار و تأمین اجتماعی و آژانس اشتغال ترکیه با ۳۸ میلیون یورو به حمایت از این برنامه می‌پردازد. این حمایت‌ها در قالب افزایش اعتبار، مشاوره به کسب‌وکار‌های کوچک و کمک‌ به بانک‌های شریک صورت می‌گیرد. به طور متوسط به زنان در کسب‌وکارهای کمتر از ۲۵۰ کارمند، ۵۰ میلیون دلار تعلق می‌گیرد. بیش از پنج هزار کسب‌وکار‌ کوچک و متوسط به رهبری زنان، وام‌هایی به ارزش کل ۲۱۵ میلیون از شرکای این برنامه دریافت کرده‌اند. 70% از این بودجه به نیاز شرکت‌های خارج از مناطق شهری بزرگ استانبول، آنکارا و ازمیر نیز پاسخ داده است. به علاوه این برنامه از ۱۳۰ کسب‌وکار تحت رهبری زنان در سی‌وسه منطقه مختلف ترکیه با مشاوره تجاری حمایت کرده ‌است. بر اساس گزارش بانک توسعه و بازسازی اروپا، کسب‌وکار‌های کوچک و متوسط به رهبری زنان در یک سال موارد زیر را تجربه کرده‌اند:

• افزایش ۸۳% از مشاغل تحت رهبری زنان با گردش مالی متوسط ۲۸%
• افزایش ۵۷% کارمندان و ایجاد شغل
• بهبود ۷۳% فعالیت‌های شرکت
• دسترسی ۱۴% از کسب‌وکارها به تأمین مالی

 این برنامه همچنین به ارائه ابزاری جدید (Business Lens) برای زنان کارآفرین می‌پردازد. بانک توسعه و بازسازی اروپا در سال ۲۰۱۵ یک ابزار ارزیابی راه‌اندازی کرد تا به کارآفرینان زن این امکان را بدهد که نگاهی عمیق به عملکرد تجاری خود داشته باشند و حوزه‌هایی را برای بهبود شناسایی کنند. این ابزار با پرسشنامه‌ای مفصل، داده‌های شرکت را در هفت حوزه کلیدی کسب‌وکار (مدیریت مالی، بازاریابی فروش، منابع انسانی، مدیریت ریسک و...) ارزیابی می‌کند. همچنین با تجزیه و تحلیل اطلاعات موجب می‌شود تا افراد با دید جدیدی به کسب‌وکار خود نگاه کنند و فرصت‌ها و ضعف‌های خود را بشناسند. در انتها پس از تکمیل این پرسشنامه ۲۰ دقیقه‌ای، نتایجی به دست می‌آید که در امر توسعه کسب‌وکار، تقویت مهارت‌های رهبری و دسترسی مالی، مشاوره شخصی به افراد می‌دهد.

طرح زنان ترکیه  (Turkish Women Initiative)

این طرح جهت ارائه برنامه‌هایی برای رهبری نوآور و عملی و نیز استقلال اقتصادی زنان و دختران ترکیه‌ای است که از سال ۲۰۰۹ راه‌اندازی شد. در این برنامه به موارد زیر تأکید می‌شود:

• برنامه‌های مبتنی بر نیاز: هدف قرار دادن زنان دانشجویی دارای فرصت‌های محدود جهت رسیدن به پتانسیل‌های خود
• یادگیری تجربی و تعهد به مسئولیت اجتماعی
• انعطاف‌پذیری برای رفع نیازهای متغیر شرکت‌کنندگان
• حساسیت فرهنگی برای همسویی با تفاوت‌های منطقه‌ای و اجتماعی ـ فرهنگی
• طراحی مدل‌های مختلف رهبری قابل اشتراک متناسب با مخاطب‌ها و مکان‌های مختلف
• برنامه‌های توسعه اجتماعی ـ مشارکتی با تجربه کار گروهی، مشارکت و رهبری
• ایجاد نتایج ملموس و قابل ملاحظه

این برنامه تجربه‌های مهارت‌سازی را فراهم می‌کند که برای اقتصاد جهانی سریع امروزی ضروری است. در طی یک دوره هشت ماهه، زنان به تمرین مهارت‌های کلیدی مانند تفکر انتقادی، حل مؤثر مسأله، کار گروهی مشارکتی پرداخته و از توانایی‌های بین فردی برای مسائل مربوط به زندگی استفاده می‌کنند. برخی از شرکت‌کنندگان در این برنامه به مدت دو یا سه سال مانده و به طور مداوم در حال یادگیری، افزایش اعتمادبه‌نفس و تعامل با مسائل اجتماعی هستند. تمرکز این طرح بر روی زنان و دخترانی است که اغلب دارای محدودیت‌های اجتماعی، اقتصادی و خانوادگی بوده‌اند. هنگامی که زنان به ارزش و قدرت خود اعتقاد پیدا کنند، می‌توانند در حرفه‌های خود، جوامع و فراتر از آن، پروژه‌ها را به دست بگیرند. آن‌ها می‌توانند با نشان دادن شجاعت و انعطاف‌پذیری خود به عنوان الگوهای مهمی برای دیگران باشند. این افراد با انجام ‌کار گروهی و به دست گرفتن پروژه‌ها از همان ابتدا، به اعتمادبه‌نفس بالا و مهارت‌های کلیدی دست می‌یابند.

برای نمونه، یکی از پروژه‌هایی که در این طرح به اجرا درآمد، پروژه تشویق و تبدیل زنان خانه‌دار با درآمد متوسط به فردی کارآفرین است. پروژه مورد نظر به تیمی از شرکت‌کنندگان در این طرح واگذار شد. این افراد می‌خواستند آنچه را که در این طرح فراگرفتند با زنان جامعه‌شان به اشتراک گذاشته و از افراد خانه‌دار حمایت مالی کنند. در این راستا، با زنان محلی و کارآفرین خود مصاحبه کرده و به شناسایی فرصت‌های کسب‌وکار در آن جامعه پرداختند. آن‌ها از این طریق توانستند مراحل آغاز و رشد یک کسب‌وکار کوچک را یاد گرفته و با سخنرانی و صحبت با کارآفرینان در خانه‌ها و مراکز محلی، سایر زنان را هم به این امر تشویق کنند.