برنامه زنان پیشگام علم، نوآوری و فناوری

خانم آسیه حاتمی، بنیانگذار و مدیر‌عامل «ایران تلنت»، به عنوان یکی از بزرگترین وب‌سایت‌های کاریابی آنلاین ایرانی است. او با سابقه‌ای 16 ساله در این حوزه و با پشتکار زیاد و علی‌رغم چالش‌های موجود همواره مسیر رشد را طی کرده است. در ابتدای راه با سرمایه‌ای اندک کار را شروع کرد و با مدیریت بهینه امور، توانست برند باارزش و کم‌نظیری را بیافریند. اعتماد بیش از یک میلیون نفر از متخصصان و مدیران برتر کشور برای استفاده از ایران تلنت و استخدام سالانه بیش از 12 هزار نفر در بهترین شرکت‌های ایرانی و خارجی خود گواهی بر جایگاه ویژه ایران تلنت در بین نخبگان، کارشناسان و مدیران کشور است.

خانم حاتمی، مهم‌ترین ویژگی‌های شخصیتی خود را مدیون هنر پدر و مادر خود در نحوه پرورش فرزند می‌دانند. پدر او از مدیران بانکی بود و تجربه‌ی کار کردن در بانک‌های مختلفی را داشت. مادر وی نیز معلمی بود که سال‌های زیادی را صرف تدریس کرده بود و بعد از مدتی به سراغ عشق و علاقه‌ی شخصی خود که کتاب و توسعه‌ی کتابخوانی در مدارس بود رفت. شاید این شیوه‌ی تربیت، دقت و سخت‌گیری‌ در پرورش فرزندان، از شخصیت پدر و مادر او که به واسطه‌ی شغل‌ آن‌ها شکل گرفته بود، نشأت می‌گرفت. در ادامه به بیان چگونگی شکل‌گیری این ویژگی‌ها در جریان زندگی خانم حاتمی می‌پردازیم.

مسئولیت‌پذیری

مسئولیت‌پذیری و تلاش برای رسیدن به هدف از مهم‌ترین ویژگی‌های شخصیتی خانم حاتمی است. او فرزند سوم، در یک خانواده‌ی شش نفره است. وی در ادامه به دنیا آمدن کوچکترین فرزند خانواده را با فاصله نسبتاً زیاد، که همه اعضای خانواده خود را مسئول بزرگ کردن و پرورش او می‌دانستند در زندگی خود تجربه می‌کند. از این رو به دلیل وجود فرزندان دیگر حس مسئولیت‌پذیری را تجربه کرده و همیشه خود را مسئول می‌دانسته است. یکی از عوامل رشد خانم حاتمی اعمال کردن این حس مسئولیت‌پذیری در کار و فعالیت خود است. البته او معتقد است که مسئولیت‌پذیری همیشه باعث موفقیت نمی‌شود و یاد‌آور می‌شود که ممکن است شکست را نیز با خود به همراه داشته باشد.

پشتکار و جدیت در کار‌ها

اگر بخواهیم منشأ ویژگی پشتکار را در خانم حاتمی بررسی کنیم، باید به فعالیت‌هایی که به وسیله‌ی پدر و مادر او برای سرگرم کردن بچه‌ها در فامیل و خانواده اشاره کنیم. همگی این فعالیت‌ها از جنس بازی‌های رقابتی با تعیین هدف بودند. به عنوان مثال، یک بازی سه ماهه برای کل بچه‌های هم سن و سال فامیل تعیین شده بود که می‌بایست در این زمان خاطرات روزانه‌ی خود را یادداشت کنند و در انتها برای کسی که بیشترین تعداد روز را نوشته بود جایزه‌ای در نظر گرفته می‌شد.

پدر و مادر او همیشه در جست‌وجوی خلق کردن برنامه‌هایی بودند که فرزندانشان را در عین سرگرم کردن، به چالش بکشند و باعث رشد و یادگیری آن‌ها شوند یا گاهاً در فضایی رقابتی قرار دهند. برای مثال، کاشتن لوبیا در حیاط و اینکه لوبیای چه کسی بیشترین رشد را خواهد کرد. یا اینکه چه کسی اولین نفر یا آخرین نفر برای بیرون رفتن یا مهمانی رفتن آماده خواهد شد. شاید به همین خاطر باشد که مسابقه دادن، دویدن و تلاش کردن برای رسیدن به برنامه‌های مورد علاقه‌، بخشی از وجود خانم حاتمی و دیگر اعضای خانواده او شده است. او از همان کودکی همه چیز را جدی می‌گرفت و بسیار فعال و پرتلاش بود. حتی در تابستان که اکثر بچه‌ها آن را وقت استراحت و خواب‌های طولانی‌مدت می‌دانند، صبح‌ها زود بیدار می‌شد تا بتواند برنامه‌هایی را که برای تابستان ریخته بود اجرا کند.

کمال‌گرایی

او با تمام جدی بودن‌ و برنامه‌ریزی‌های دقیقی که برای خودش می‌کرد، هیچ‌وقت به شغل آینده‌ی خود فکر نکرده بود. حتی پدر و مادرش هم آینده‌ی شغلی خاصی را برای فرزندانشان در نظر نگرفته بودند. اما حرفی که مدام توسط پدری کمال‌گرا در گوش بچه‌ها زمزمه می‌شد این بود که «در هر زمینه‌ای باید بهترین باشید». در این راستا از آن‌ها می‌خواست که الگوی دیگران باشند. مثلاً وقتی او دلیل ممانعت پدر و مادر خود برای انجام برخی کار‌ها را می‌پرسید، با این پاسخ مواجه می‌شد که «او الگویی برای جامعه است و به همین دلیل نباید آن کار را انجام دهد». این خصوصیت کمال‌گرایی و سطح بالای انتظار پدر و مادر به مرور زمان به بچه‌ها نیز منتقل شد. از این رو دغدغه‌ی اصلی او، بهترین شدن در هر مقطعی از زندگی‌اش شد و سطح انتظاراتش را از خود بالا برد.

سازگاری و درک اختلاف های فرهنگی و انسانی

به خاطر شغل پدر، خانواده او دوره‌ای را خارج از ایران گذراندند. این مهاجرت، به گفته‌ی وی باعث شد تا آن‌ها نسبت به تفاوت‌های موجود دید وسیع‌تری پیدا کنند و آماده‌ی پذیرش سبک‌های مختلفی از زندگی و فرهنگ‌ها شوند. شاید در ابتدا کنار آمدن با این حجم از اختلاف‌های فرهنگی و انسانی دشوار، ترسناک و غیرقابل پذیرش به نظر می‌رسید؛ اما پس از مدتی همین تجربه باعث شد تا او دیگر ترسی از تفاوت‌ها نداشته باشد. او اوج تفاوت را در این دوره تجربه کرده و معتقد است در مواجهه با تفاوت‌ها، کافیست که انسان‌ها درک درستی از آن به دست آورند تا بتوانند از لحظات خود و با هم بودن‌ لذت ببرند و رشد کنند.

اعتماد به نفس بالا

زمانی که باید جلساتی را با مدیرعامل‌ها تنظیم می‌کرد، تنها 22 سال داشت و استرس زیادی را حس می‌کرد. از همان ابتدا باید با جمعیت زیادی از متخصص‌ها و مدیرها که به راحتی دو برابر سن او را داشتند، مصاحبه می‌کرد. در نهایت باید شایستگی آن‌ها را مورد بررسی قرار می‌داد و پس از آن تصمیم می‌گرفت که آن‌ها را به دیگر شرکت‌ها معرفی‌ کند یا خیر. این در حالی است که در مصاحبه در عین احترام قائل شدن برای مصاحبه‌شوندگان، باید به عنوان یک مصاحبه‌گر به خود اعتماد و باور ‌داشت تا بتوان جلسات را به خوبی مدیریت کرد.

در این میان بازخوردی که از دیگران در این رابطه می‌گرفت بسیار خوب بود و از دید آن‌ها فردی با اعتماد ‌به‌نفس بالا به‌نظر می‌رسید و کسی متوجه استرسی که او را فرا می‌گرفت، نمی‌شد. تلاش و تمرکز برای رسیدن به نتیجه و فکر نکردن به خود و شرایط موجود باعث شد که او بتواند قدم‌های نخست را بردارد و این حس اطمینان را به نفر مقابل نیز منتقل کند. خانم حاتمی یکی از نقطه قوت‌های خود را ایجاد اعتماد و اطمینان در طرف مقابل می‌داند؛ اما در کنار این‌ها به نقاط ضعف و کمبودهای خود واقف است و همیشه سعی در رشد و توسعه فردی دارد.

مثبت‌اندیشی

خانم حاتمی یکی از زیباترین نقاط عطف زندگی خود را زمانی می‌داند که با خودآگاهی کامل و تلاش زیاد، تجربه‌های بد خود را پاک و آن‌ها را به خاطره‌هایی که حس بدی با خود به همراه ندارند، تبدیل کرد. او اعتقاد دارد که از یک زمانی به بعد تنها باید به این فکر کرد که دوست دارید چه کسی شوید. باید تمام بدی‌های گذشته را کنار بگذارید و تجربیات و خاطرات خوب را دست‌چین کنید. این مثبت‌اندیشی خودآگاه در کنار الهام‌هایی که از ده‌ها نفر در مسیر حرکت خود گرفته است، از عواملی هستند که او را در مسیر رسیدن به هدفش کمک کرده‌اند و انگیزه‌بخش او برای ادامه حرکت بودند. 

باید کار را شروع کرد

شاید خانم حاتمی در ابتدای کار خیلی به اینکه کسب‌وکار بزرگی داشته باشد، فکر نمی‌کرد. اما به انجام کارهای جدید و نو  اشتیاق فراوان داشت. در نهایت، با اطمینانی که به تلاش و یادگیری خود داشت، جسارت شروع این کار جدید را به دست آورد. و کار را شروع کرد. شروعی که از نظر او شاید مشکل عمده‌ی بسیاری از خانم‌ها باشد. آن‌هایی که بعضاً فکر می‌کنند در کاری که می‌خواهند انجام دهند باید بهترین باشند و پیش از شروع، مهارت‌های لازم را از قبل کسب کرده باشند. همین امر باعث می‌شود قدم نخست را بر ندارند. او به همه‌ی کسانی که با ترس از شروع کردن مواجه هستند پیشنهاد می‌کند که در چنین مواقعی از مهارت‌های دیگران برای پیشبرد اهداف‌شان کمک بگیرند.  

یادگیری در هر زمان و شرایط

خانم حاتمی نه تنها خود را عاشق یادگیری می‌داند، بلکه هیچ وقت صبر نمی‌کند یک نفر یک دوره‌ای آموزشی ایجاد کند تا برای فراگیری مهارت جدید مورد نیاز خود در آن دوره شرکت کند. بلکه او همیشه در تلاش است تا از تک تک آدم‌هایی که در اطراف خود می‌بیند،  تجربه کسب کند و از حرف‌هایی که می‌شنود، چیزی یاد بگیرد. حال ممکن است محتوای مورد نظر خود را در رادیو، کنفرانس یا از هر جای دیگر بیابد. او بسیار علاقه‌مند به استفاده از تجربیات افرادی است که چالش‌هایی نظیر او را تجربه کرده‌اند. استفاده از تجربیات دیگران و بازخورد گرفتن از سایرین برای او بسیار اهمیت دارد.

حتی زمانی که کسی از اعضای ایران تلنت کاری را به او تحویل می‌دهد، اولین سوالش این است که «برای این کار از چند نفر بازخورد گرفته‌ای؟». او عقیده دارد وقتی در تجارتی ایده‌ای مطرح می‌شود، باید با تمامی افراد مجموعه در میان گذاشته شود. چون ممکن است مسئولان بخش‌های دیگر، از مسائلی اطلاع داشته باشند که فرد ایده‌دهنده به آن اشراف نداشته باشد. در غیر این صورت آن ایده کامل و بدون نقص نخواهد بود و فقط با پیش‌فرض‌های ذهنی ایده‌دهنده شکل گرفته است.

شناسایی نیاز‌ به آموزش در فرآیند کار

خانم حاتمی همیشه به دنبال یادگیری و پر کردن خلأهای خود در دانش و کار بوده است. هر جا که متوجه نیاز خود به آموزش و افزایش دانش می‌شوند دوره‌های مورد نیاز را در خارج از کشور شناسایی و برای شرکت در آن‌ها نام‌نویسی می‌کنند. او معتقد است گذراندن دوره‌های مختلف تنها تلنگری برای شروع است و آن‌ها فقط مهارت‌های تئوری را آموزش می‌دهند. بازخورد اصلی کسب این مهارت‌ها در فرآیند کار مشخص می‌شود. از این رو با این پیش فرض ذهنی‌ که حتما باید دوره‌هایی را گذراند و بعد دست به کار شد کاملا مخالف است. او معتقد است ابتدا باید وارد کار شد و آن را لمس کرد. هر فرد بعد از یک ارزیابی درست باید دقت کند که در کدام بخش از کار خوب عمل می‌کند و در کدام بخش از کار نیاز دارد خود را تقویت کند. سپس با توجه به آن، دنبال گذراندن دوره باشد. اما اگر فردی بدون شناخت خود وارد دوره‌‌ای مانند مدیریت کسب‌وکار شود، نه تنها مفید واقع نخواهد شد، بلکه خروجی‌ مطلوبی نیز نخواهد داد. او توصیه می‌کند که هر ساله باید در یک سمینار یا یک دوره آموزشی شرکت کرد. اما یادآور می‌شود که این دوره فقط باید در حوزه و زمینه‌ای باشد که خلأ آن را احساس می‌کنید و نیاز به پیشرفت دارید.

برنامه‌ریزی هدفمند و بر اساس اولویت‌ها

خانم حاتمی در سال 96 با برگزارکننده خانم آمریکایی کارگاه «هفت عادت مردمان مؤثر» قراردادی تنظیم کرد تا این کارگاه سه جلسه‌ای را در هتلی برای‌ خود و کارمندانش برگزار کند. از جمله‌ی این هفت عادت، «از پایان شروع کردن» است که با ویژگی نتیجه‌گرا بودن خانم حاتمی کاملاً مطابقت دارد و به همین خاطر، معتقد است در اعمال استراتژی صحیح، خوب عمل می‌کند. او همیشه از آخر شروع می‌کند و تمام کارهایش در روز، هفته، ماه و سال به خاطر هدفی است که برای خود در نظر گرفته است. به عبارتی دیگر، ابتدا برای خود هدف را مشخص می‌کند و بعد با توجه به آن، وظایف و کارهای مورد نظر را برنامه‌ریزی و اولویت‌بندی می‌کند.

او در سال دوم تحصیلات دانشگاهی، ازدواج کرد و درست در دو سالگی شرکت نوپای خود که می‌بایست وقت و انرژی زیادی را صرف رشد و بزرگ کردن شرکت می‌کرد، صاحب اولین فرزند خود شد. آن زمان، نظر خانواده این بود که باید از شغل خود کناره‌گیری کند و به پرورش فرزند بپردازد. اما او اول به خود و بعد به دیگران ثابت کرد که می‌توان در کنار پرورش فرزند، به فعالیت کاری خود نیز ادامه داد. او کنار آمدن با بعد ذهنی و فرهنگی شرایطی که در آن زمان برایش به وجود آمده بود را دشوارتر از سختی و حجم زیاد کار‌ها، مسئولیت‌ها و حتی مدیریت زمان می‌داند.

یعنی باید ابتدا خود و سپس خانواده را متقاعد می‌کرد که لزومی به ترک کار نیست و از عهده‌ی انجام کارها برمی‌آید. وقتی حرف از برقراری تعادل بین زندگی‌ حرفه‌ای و شخصی‌ می‌شود، او اولویت‌بندی درست کارها را بهترین راه ایجاد تعادل می‌داند. اولویت‌بندی از نظر او یک فن و یک مهارت قابل یادگیری است. او معتقد است هر فردی که بخواهند می‌تواند این مهارت را فرابگیرد. همچنین یاد‌آور می‌شود که حجم و تعداد کارها نیست که باعث سختی کار می‌شود؛ بلکه اولویت‌بندی نکردن آن‌ها است که انجام کارها را سخت می‌کند.

تهیه لیست کار‌ها

یکی از راه‌های مؤثر خانم حاتمی در اولویت‌بندی، تهیه‌ی لیست کارهایی است که باید انجام دهد. او از کودکی تجربه‌ی تهیه‌ی این لیست را دارد و به خوبی با آن آشناست. او اهداف خود را مشخص می‌کند و کارهایی را که در راستای رسیدن به این اهداف باید به انجام برساند به ترتیب اولویت می‌نویسد.

همنشینی با افراد مثبت‌اندیش و تأثیرگذار

او بارها در مسیر فعالیت کاری خود زمین خورد، اما به خاطر تمرکزی که بر هدفش داشت هرگز کار را متوقف نکرد و خود را کنار نکشید. به مشکلات و نداشته‌هایش فکر نمی‌کرد و از هر کسی که به او انرژی منفی می‌داد، دوری می‌کرد؛ حتی اگر آن شخص از نزدیکانش بود. تلاش می‌کرد تا با افرادی هم‌نشین شود که چیزی به او یاد بدهند و یا حداقل روحیه‌ او را در راستای رسیدن به هدفش بالا ببرند. خانم حاتمی یکی از تأثیرگذارترین افراد در زندگی خود را، برادر بزرگترش، یاسر حاتمی می‌داند. او در خارج از ایران زندگی می‌کرد و تجربیاتی در حوزه مشاوره و مدیریت کسب کرده بود. به همین جهت توانسته بود مربی مؤثری برای خواهر خود باشد.

دوران دانشجویی و ورود به بازار کار

شیوه‌ی تربیتی و پرورشی خانم حاتمی و زندگی در محیط‌ها و شرایط مختلف باعث شد تا او با کوله ‌باری از تجربه پا به سنین جوانی بگذارد و پخته‌تر از سایر هم‌سالان خود وارد فضای دانشگاه شود. او با مدرک کارشناسی مهندسی پلیمر از دانشگاه امیرکبیر فارغ‌التحصیل شد. پس از فارغ‌التحصیلی، او چند ماهی به کارهای پژوهشی در ایران خودرو مشغول شد؛ اما خیلی زود متوجه شد که این فضا با روحیه‌ی وی سازگار نیست.

درست در این زمان بود که به طور اتفاقی متوجه شد یک شرکت تولیدکننده‌ نرم‌افزار برای تجاری‌سازی یکی از محصولات خود به دنبال نیرویی فعال می‌گردد. او که عاشق فعالیت‌های جدید و ناشناخته بود، علی‌رغم مخالفت اطرافیانش که کار بازاریابی را برای وی به عنوان یک مهندس کسر شأن می‌دانستند، کار پژوهشگری را کنار گذاشت و وارد این شرکت شد. او کار خود را بر روی وب‌سایتی در حوزه‌ی کاریابی شروع کرد و آنچنان جدی، سرسخت و با انرژی کار می‌کرد که گویا شرکت خودش بود. با تلاش و پشتکار قوی‌، پس از مدتی توانست این وب‌سایت را از صفر به جایگاهی برساند که ضمن همکاری با شرکت‌های مختلف، کارجویان متعددی به آن مراجعه می‌کردند.

اما پس از مدتی، سهامداران شرکت با یکدیگر به مشکل خوردند و شرکت منحل شد. در این میان او شاید بیشتر از هر فرد برای انحلال آن متأسف شد؛ چرا که برای شکل‌گیری این کسب‌وکار بسیار تلاش کرده بود. برادر بزرگ او با مشاهده ناراحتی فراوان خواهرش به دلیل انحلال شرکت، پیشنهاد تأسیس و را‌ه‌اندازی فعالیت مشابهی را به او داد. اما از آنجایی که به ساخت وب‌سایت تسلط نداشت، این موضوع یکی از چالش‌های اساسی زندگی او شد. درنهایت، تصمیم گرفت ساخت وب‌سایت را به فرد یا شرکتی فعال در زمینه طراحی و ساخت وب‌سایت واگذار کند و کار تجاری‌سازی را انجام دهد.

راه‌اندازی وب‌سایت ایران تلنت

از آنجایی که برای تهیه سرمایه‌ی اولیه‌ی کار خود نمی‌خواست از پدرش پولی دریافت کند، ده‌ها مسیر مختلف را بررسی و امتحان کرد و در نهایت توانست سرمایه‌ای به اندازه‌ی ۱۲ میلیون تومان فراهم کند. در آن زمان ساخت وب‌سایت هنوز در ایران گسترده و فراگیر نشده بود. شرکت‌هایی که در این زمینه وجود داشتند، تولید و راه‌اندازی وب‌سایت را با هزینه‌های نجومی و مدت زمان زیاد انجام می‌دادند. اما خانم حاتمی، سفارش خود را به شرکتی هندی سپرد. پس از دو ماه و با صرف هزینه‌ای بسیار پایین، سایت IranTalent.com را تحویل گرفت و شرکت به طور رسمی از 18 دی ماه 1381 شروع به فعالیت کرد. در آن روزها او به تنهایی عهده‌دار مسئولیت مدیریت و بازاریابی شرکت بود. اما اکنون او مدیرعامل این شرکت است. اکنون دیگر او رئیس شده بود.

خانم حاتمی شرکت خود را زمانی که هنوز حرفی از اکوسیستم استارتاپی در ایران مطرح نبود راه‌اندازی کرد. از این رو سعی می‌کرد از دانش منابع انسانی خارج از کشور بهره ببرد و با اکوسیستم و فعالین در سطح بین‌المللی ارتباط برقرار کند. اوایل، عمده فعالیت ایران تلنت سرویس‌دهی‌ به شرکت‌های خارجی فعال در ایران بود. حتی در آغاز کار، مخاطب دیگری به جز شرکت‌های خارجی نداشت. شرکت‌های خارجی به دنبال نیروی متخصص، تحصیل‌کرده و مسلط به چند زبان بودند؛ اما منبع و مرجعی برای ارتباط با این نیروها وجود نداشت.

ایران تلنت در ابتدا قصد داشت که ایرانیان خارج از کشور را به پروژه‌های داخل ایران وصل کند. بنابراین، خانم حاتمی انتخاب زبان انگلیسی را برای وب‌سایت خود کارآمدتر دانست. در اوایل راه‌اندازی، ایرانی‌های خارج از کشور بیشتر ثبت‌نام می‌کردند؛ ولی بعد از مدتی تمرکز عمده را روی نیروهای حاضر در ایران گذاشتند.

توصیه خانم حاتمی به بانوان ایرانی

خانم حاتمی به بانوان ایرانی می‌گوید: «حرکت کن؛ زیرا در حرکت است که فرد می‌تواند مسیر را پیدا کند، قله‌ها را ببیند و اعتماد‌به‌نفس و مهارت‌های خود را افزایش دهد. خیلی از افراد نگران یافتن کار مناسب برای خود هستند و وقتی از آن‌ها درباره‌ی مهارت‌ها و فعالیت‌های‌شان در این راستا سؤال می‌شود، متوجه می‌شویم که تاکنون هیچ حرکتی انجام نداده‌اند. در واقع اکثراً منتظر حرکتی از جانب دیگران هستند. انسان‌ها همواره به دنبال این هستند که دیگران به آن‌ها انگیزه دهند؛ اما نمی‌دانند که خودشان هستند که باید برای خود انگیزه ایجاد کنند. هر چقدر که اطرافیان سعی به ایجاد انگیزه کنند، اما باز هم مانند آمپول ویتامینی است که اثر آن مدتی بعد به پایان می‌رسد.»

او ادامه می‌دهد: «هرکسی باید به دنبال عشق و علاقه خود باشد و لزومی ندارد که تمام افراد مهندس، دکتر، کارآفرین و … شوند. نباید صرفاً به مسیر‌ها و چارچوب‌های تعریف شده بسنده کرد. همیشه به اطرافیان خود می‌گوید که به دنبال فعالیت مورد علاقه خود باشند. هر چقدر که افراد در رشته‌ها و کار‌های بزرگ و کوچک فعال باشند، اما کار مورد علاقه‌شان را انجام ندهند، نمی‌توانند آن را به سرانجام برسانند. در بیشتر موارد فرد پس از طی مراحلی سخت و طولانی به کار مورد علاقه خود باز می‌گردد و پس از آن به موفقیت‌های بسیاری دست خواهد یافت.»